Call for Papers

Το Κέντρο Νέου Ελληνισμού (CeMoG) του Freie Universität Berlin σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ελληνογερμανικών Σχέσεων (ΕΜΕΣ) του ΕΚΠΑ οργανώνει συνέδριο με θέμα:

"Οι γερμανικοί φιλελληνισμοί"

Βερολίνο, 3-6 Νοεμβρίου 2021

 Το πλαίσιο

Το συνέδριο εντάσσεται στις δράσεις που οργανώνει η Πρωτοβουλία 1821-2021 στο εξωτερικό. Η πρωτοβουλία αυτή συγκροτήθηκε ενόψει της επετείου των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ως αποτέλεσμα της συστηματικής συνεργασίας κοινωφελών, πολιτιστικών και επιστημονικών ιδρυμάτων της χώρας και της Εθνικής Τράπεζας. Σκοπός των δράσεων αυτών είναι η ανάδειξη αυτού του σημαντικού γεγονότος της Ελληνικής, αλλά και της Ευρωπαϊκής ιστορίας, καθώς και η ενίσχυση της ιστορικής έρευνας γύρω από αυτό σε χώρες που συνέδραμαν την Ελληνική Επανάσταση.

Το συνέδριο εντάσσεται συγχρόνως στο πλαίσιο της ανάπτυξης της Επιτομής των Ελληνογερμανικών Διασταυρώσεων, που βρίσκεται πλέον online σε πλήρη λειτουργία και εμπλουτίζεται συνεχώς: comdeg.eu. Η Επιτομή αποτελεί ένα δίγλωσσο ψηφιακό έργο αναφοράς, με ελεύθερη πρόσβαση, το οποίο παρέχει σε ένα ευρύ κοινό, αξιόπιστες πληροφορίες για τις ιστορικές, πολιτισμικές και επιστημονικές διασταυρώσεις μεταξύ του γερμανόφωνου και του ελληνόφωνου χώρου από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η επιλογή μας υπέρ ενός πληθυντικού αριθμού διασταυρούμενων ιστοριών δεν αποτυπώνεται μόνο στην προγραμματική διεπιστημονικότητα του έργου, που καλύπτει το σύνολο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά εγγράφεται επιπλέον στην ίδια την αρχιτεκτονική του. Τα ιστορικά δοκίμια διακρίνονται έτσι σε τέσσερις τύπους που περιέχουν μικροϊστορίες (Mikrogeschichten), μακροδιαδικασίες (Makrovorgänge), μετα-αφηγήματα (Metanarrative), και σε Παρουσιάσεις (Präsentationen). Πρόκειται για διακριτές προοπτικές εστιάσεις πάνω στην ιστορική πρώτη ύλη, οι οποίες επιτρέπουν να αναδειχθούν οι διαφορετικοί παράγοντες που συμπλέκονται στις επιμέρους χρονικές στιγμές και αθροίζονται στην κοινή και πολυπρισματική ελληνογερμανική ιστορία.

Με το συνέδριο «Οι γερμανικοί φιλελληνισμοί» συνεχίζουμε τη σειρά των συνεδρίων που προβλέπονται για τη συγγραφή των ιστορικών δοκιμίων στο πλαίσιο ανάπτυξης της Επιτομής, ώστε να συστηματοποιηθούν για μιαν ευρύτερη δημόσια σφαίρα οι γνώσεις των ειδικών αλλά και να διαπιστωθεί τι ακόμη μας είναι άγνωστο ή αμφιλεγόμενο ώστε προς τα εκεί να προσανατολίσουμε μελλοντικά την έρευνα.

Το συνέδριo

Με αφετηρία τον τριπλό ορισμό των Espagne και Pécout για τον ευρωπαϊκό φιλελληνισμό (Revue Germanique Internationale, 2005: νεοουμανιστική αντίληψη του φιλελληνισμού· ιστορικός φιλελληνισμός στη συνάφεια της ελληνικής επανάστασης· φιλελεύθερη συμμαχία με την Ελλάδα κατά τον μακρό 19ο αιώνα), το συνέδριο θα επιχειρήσει να διερευνήσει τον γερμανικό φιλελληνισμό ως plurale tantum,ως ένα σύνολο αλληλένδετων μεταξύ τους στάσεων που μόνο με μία λέξη στον πληθυντικό μπορεί να σηματοδοτηθεί. Αυτοί οι γερμανικοί φιλελληνισμοί έγιναν συχνά στην ιστορία των ελληνογερμανικών σχέσεων αντιληπτοί ως ενιαίος φιλελληνισμός (ή και με αρνητικό πρόσημο ως μισελληνισμός), προξενώντας επιμέρους ιδεολογικές διαστρεβλώσεις στην αμοιβαία αντίληψη. Η επανεπίσκεψη αυτού του plurale tantum θα κινηθεί 1. στη συγχρονία του 1821 με θέμα τις αντιλήψεις και πρακτικές που συνιστούν τον φιλελληνισμού της πένας και εκείνον του ξίφους και κινητοποιούνται από διακριτά κίνητρα, όπως, μεταξύ άλλων, ο κλασικοφιλολογικός νεοουμανισμός, ο χριστιανικός ρομαντισμός και ο πολιτικός φιλελευθερισμός, αλλά και 2. στους ιστορικούς μετασχηματισμούς των φιλελληνισμών αυτών σε ένα χρονικό άνυσμα από τον βαυαρικό κρατικό φιλελληνισμό έως την εθνικοσοσιαλιστική επένδυση στην ελληνική αρχαιότητα. Το συνέδριο οδηγεί έτσι στην ανάδειξη ενός πεδίου εντάσεων κατά τις τριαδικές φαντασιακές ‘εκλεκτικές συγγένειες’ μεταξύ Γερμανίας, Αρχαίας και Νέας Ελλάδας με ευρύτερη σημασία για την ευρωπαϊκή ιστορία του 19ου και του 20ού αιώνα.

Πολλοί και κάποτε αντιφατικοί υπήρξαν έτσι οι δρόμοι, μέσα από τους οποίους μπορούσε να προσλάβει κανείς στην επικαιρότητά του το 1821, ώστε να γίνει φίλος των νεότερων Ελλήνων, «φιλέλληνας» με αυτή την έννοια: να το εντάξει στη σειρά των σύγχρονών του εθνικών φιλελεύθερων κινημάτων με τα αιτήματά τους για πολιτικές ελευθερίες, δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και, φυσικά, εθνική ενοποίηση· να το γενεαλογήσει είτε στη γραμμή των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη και της διακηρυγμένης αδελφοσύνης, του νεωτερικού ιδεώδους της φιλανθρωπίας, είτε στα παλαιότερα θρησκευτικά επιχειρήματα για την αντιπαράθεση ισλαμικού και χριστιανικού κόσμου και στα σταυροφορικά σχέδια των πρώιμων νέων χρόνων· να κατανοήσει την αλληλεγγύη ως οφειλή του ευρωπαϊκού ουμανισμού στους απογόνους των Ελλήνων, ώστε να συμβάλει, ως γνώστης της αρχαίας μυθολογίας, στην επιστροφή της Ελένης από την Τροία (και κατά περίπτωση στους γάμους της με τον Φάουστ) ή, άλλη επιλογή, στην επιστροφή της Ιφιγένειας από την Ταυρίδα στις Μυκήνες (και από τη Γερμανία στην Ελλάδα).Το ότι οι Γερμανοί «αναζήτησαν», όπως και η εξόριστη Ιφιγένεια, «με την ψυχή τη χώρα των Ελλήνων», όπως διατεινόταν ο περίφημος στίχος του Γκαίτε, δεν σημαίνει πως η αναζήτηση αυτή δεν διαμόρφωσε μιαν απτή, ευρωπαϊκή και νεωτερική, πολιτική δυναμική αλλά και στη συνέχεια επώδυνες πραγματικότητες, εγγραφόμενη στο φαντασιακό των νέων Ελλήνων μεταξύ του 19ου αιώνα των επαναστάσεων και της εθνικοσοσιαλιστικής εξύμνησης της Αθάνατης Ελλάδας (για να θυμηθούμε τον τόμο που από κοινού εξέδωσαν στο Βερολίνο το 1938 η προπαγάνδα της ναζιστικής Γερμανίας και εκείνη της ελληνικής μεταξικής δικτατορίας).

Σκοπός του συνεδρίου είναι να διερευνηθούν τα πεδία των διασταυρώσεων μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας στο κεφάλαιο που έχουμε συνηθίσει να αντιλαμβανόμαστε ως ενιαίο γερμανικό φιλελληνισμό (ή και με αρνητικό πρόσημο μισελληνισμό). Ο πρώτος άξονας του συνεδρίου αφορά στην επανεκτίμηση των προσλήψεων του 1821 στις γερμανόφωνες χώρες και την κινητοποίηση που αυτές προκάλεσαν σε συνδυασμό με τα πολιτικά κινήματα βορείως των Άλπεων. (Σε αυτά τα κινήματα διασταυρώθηκαν άλλωστε εξαρχής μία πολιτική και μία πολιτισμική συνιστώσα, το πολιτικό φιλελληνικό κίνημα και η περιώνυμη στη σχετική βιβλιογραφία πολιτισμική τυραννία της αρχαίας Ελλάδας πάνω στη Γερμανία). Είναι αυτονόητο ότι, ο ρόλος των ελληνικών κοινοτήτων του γερμανόφωνου χώρου δεν θα πρέπει να ξεχαστεί σε αυτή την ενότητα. Με τον δεύτερο άξονα του συνεδρίου επιχειρείται η μελέτη των μετατοπίσεων αυτής της διασταύρωσης πολιτικής και πολιτισμικής συνιστώσας στα 200 χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, στην επέτειο της οποίας είναι αφιερωμένο το συνέδριο.

Σημαντικές ημερομηνίες για τους συμμετέχοντες στο συνέδριο

Προτάσεις για δοκίμια (περίληψη 500 περίπου λέξεων), που θα συζητηθούν στο συνέδριο, αποστέλλονται έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021 στην εξής ηλεκτρονική διεύθυνση: z.stoikou@fu-berlin.de.

• Ενημέρωση σχετικά με την αποδοχή/απόρριψη συμμετοχής στο συνέδριο: 25 Απριλίου 2021
• Προθεσμία αποστολής των δοκιμίων που θα συζητηθούν στο συνέδριο: 15 Οκτωβρίου 2021
• Διεξαγωγή του συνεδρίου: 3-6 Νοεμβρίου 2021
  

Οι γλώσσες του συνεδρίου είναι τα ελληνικά και τα γερμανικά.