Το πρόγραμμα
Το Online-Compendium των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων αποτελεί ένα ψηφιακό πολύπλευρο έργο αναφοράς, με ελεύθερη πρόσβαση, το οποίο παρέχει σε ένα ευρύ κοινό, αξιόπιστες πληροφορίες για την ιστορία των πολιτισμικών και επιστημονικών διασταυρώσεων στις γερμανόφωνες και ελληνόφωνες περιοχές από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Στόχος της συνεργασίας του Κέντρου Νέου Ελληνισμού στο Βερολίνο (CeMoG) με το Εργαστήριο Μελέτης Ελληνογερμανικών Σχέσεων στην Αθήνα (ΕΜΕΣ) είναι να ενισχύσει με τη δημιουργία του Online-Compendium την έρευνα και την επιστημονική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, φέρνοντας στο προσκήνιο νέα ζητήματα και υποστηρίζοντας νέες συνεργασίες.
Από μεθοδολογική σκοπιά, το Online-Compendium βασίζεται στην ιστορία των διασταυρώσεων, σύμφωνα με την οποία η ελληνογερμανική ιστορία γίνεται αντιληπτή ως ευρωπαϊκό πεδίο δράσης˙ στόχος του είναι να προτείνει μια καινούργια οπτική στην ελληνογερμανική ιστορία, η οποία υπερβαίνει τα καθιερωμένα εθνικά δίπολα και εστιάζει στις αμοιβαίες διαδράσεις, ερμηνείες, μεταφράσεις και μεταφορές που συγκροτούν το πλέγμα των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων. Με ένα φάσμα θεμάτων που εκτείνεται από πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές έως επιστημονικές και πολιτισμικές διασταυρώσεις, το περιεχόμενο του Online-Compendium απευθύνεται σε ένα ευρύ ελληνικό και γερμανικό κοινό που ενδιαφέρεται να εμπλουτίσει τις γνώσεις του για την ιστορία της άλλης πλευράς και να κατανοήσει την αλληλεπίδρασή της με το δικό του παρελθόν.
Το Compendium αποτελείται από δοκίμια και σύντομα εγκυκλοπαιδικά άρθρα.
Τα δοκίμια διαρθρώνονται σε τρεις βασικούς τύπους άρθρων:
- Μετα-αφηγήματα (έννοιες, μοντέλα ερμηνείας, στερεότυπα)
- Μακρο-διαδικασίες (πρακτικές διαμεσολάβησης, δίκτυα, πολιτικές και δομές)
- Μικρο-ιστορίες (ενδεικτικά γεγονότα)
- Παρουσιάσεις (θεσμοί, ερευνητικά και εκδοτικά προγράμματα)
Πιο αναλυτικά μετα-αφηγήματα ονομάζουμε τα διανοητικά σχήματα, στα οποία βασίζονται οι ελληνογερμανικές διασταυρώσεις. Αντικείμενο μελέτης αυτών των δοκιμίων μπορεί να αποτελούν κινήματα όπως ο φιλελληνισμός, ο ρομαντισμός και ο φασισμός, ερμηνευτικά σχήματα όπως η «βαυαροκρατία», η θεωρία του Fallmerayer για την καταγωγή των νεότερων Ελλήνων, οι μνήμες του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και η ελληνική «κρίση» και τέλος στερεότυπα των διμερών αντιλήψεων όπως προκύπτουν μεταξύ άλλων στη λογοτεχνία ή σε μέσα μαζικής ενημέρωσης∙ για παράδειγμα το γερμανικό στερεότυπο του χαρούμενου και ανεύθυνου Έλληνα τύπου Ζορμπά ή το ελληνικό στερεότυπο του οργανωμένου αλλά αυταρχικού Γερμανού∙ ή τοπικά στερεότυπα όπως η τουριστική εικόνα των ελληνικών νησιών και η γερμανική «φάμπρικα» ως κοινός τόπος των μεταναστευτικών αφηγήσεων.
Οι μακρο-διαδικασίες παρουσιάζουν δραστηριότητες και πλαίσια δράσεων με μακροπρόθεσμη σημασία για την οργάνωση των διμερών ανταλλαγών. Τα δοκίμια αυτού του τύπου οργανώνονται σε δύο κατηγορίες που αφορούν είτε πολιτικές και δομές όπως η γερμανική αρχαιολογία στην Ελλάδα, το εμπόριο ανάμεσα στις δύο χώρες, πόλεμος και προπαγάνδα, η πολιτική της μνήμης˙ είτε πρακτικές όπως η ελληνογερμανική μετανάστευση στις ιστορικές της περιόδους, η μετάφραση γερμανικής λογοτεχνίας στα ελληνικά, ταξίδια και τουρισμός, η παροχή υποτροφιών, η εγκατάσταση μουσείων και η διεξαγωγή εκθέσεων∙ διαπροσωπικά και θεσμικά δίκτυα όπως οι γερμανικές κοινότητες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, οι Έλληνες φοιτητές σε γερμανικά πανεπιστήμια ή τα εμπορικά δίκτυα ανάμεσα στις δύο χώρες.
Οι μικρο-ιστορίες αφηγούνται μικρά επεισόδια που φωτίζουν ενδεικτικά τα μεγαλύτερα συμφραζόμενα των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων. Πρόκειται για θεματικά και χρονικά περιορισμένες μελέτες περιπτώσεων, οι οποίες μέσα από την μερική τους προσέγγιση προβάλλουν όψεις σημαντικών γεγονότων, τομών και θεμάτων της ελληνογερμανικής ιστορίας. Ο σκοπός αυτών των μελετών δεν περιορίζεται μόνο στην αναλυτική παρουσίαση κάποιας «τυχαίας» ιστορίας, αλλά αφορά και την αφηγηματική της σύνδεση με τον ευρύτερό της περίγυρο, την ιστορία των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων. Τα αντικείμενα αυτών των μελετών μπορούν να είναι ποικίλα: π.χ. η δράση ενός αντιπροσωπευτικού ανθρώπου ή θεσμού, μια πολιτισμική ή τεχνολογική μεταφορά, μια σημαντική συνάντηση ή εκδήλωση ή ένα εμβληματικό γεγονός. Ενδεικτικά παραδείγματα μικροϊστοριών θα μπορούσαν να είναι: η έλευση του Όθωνα στην Ελλάδα, όπως και η επίσκεψη του Fallmerayer στο Άγιο Όρος.
Η κατηγορία των παρουσιάσεων προσφέρει τη δυνατότητα για την παρουσίαση διμερών θεσμών, πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, εν εξελίξει ή ολοκληρωμένων ερευνητικών προγραμμάτων και εκδοτικών δράσεων.
Κάθε δοκίμιο εντάσσεται σε έναν από αυτούς τους τύπους και φωτίζει από διαφορετική οπτική γωνία γεγονότα, πρακτικές και δομές αφήγησης. Μερικά θέματα των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων ενδέχεται να επιτρέψουν διαφορετικές, ενίοτε αντιμαχόμενες ερμηνείες όπως για το ζήτημα των αποζημιώσεων για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να καταγραφούν αυτές οι αντιθέσεις, θα υπάρχει η δυνατότητα να δημοσιευτούν διαφορετικά δοκίμια για το ίδιο θέμα και να εμφανιστούν ως απόψεις που ανήκουν σε έναν σχετικό διάλογο.
Τα σύντομα εγκυκλοπαιδικά άρθρα, που συντάσσονται από τη συντακτική ομάδα του ComDeG, παρουσιάζουν πορτραίτα προσώπων, θεσμών, μέσων, αντικειμένων και τόπων που αφορούν τις ελληνογερμανικές διασταυρώσεις. Αυτά τα σύντομα πορτραίτα συνδέονται με περαιτέρω πληροφορίες που αφορούν τον τόπο και τον χρόνο δράσης, ζώνες επαφής, πρακτικές διαμεσολάβησης, δίκτυα προσώπων ή θεσμών, καθώς και με σχετική βιβλιογραφία.
Η πολύπλευρη φύση των ελληνογερμανικών αλληλεπιδράσεων τεκμηριώνεται από έξι Βιβλιογραφικές Συλλογές και από τη Βάση Πληροφόρησης που επίσης συμπεριλαμβάνονται στο ComDeG. Η συλλογή Βιβλιογραφία των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων παρέχει έναν οδικό χάρτη στην παλαιότερη και σύγχρονη βιβλιογραφία σχετικά με ελληνογερμανικές ζώνες επαφής και πεδία αλληλεπίδρασης, πρόσωπα και πρακτικές διαμεσολάβησης. Σε αυτή τη συλλογή κατατάσσονται και όλα τα δοκίμια του Online-Compendium. Δύο συλλογές βιβλιογραφιών αφορούν τις Ελληνογερμανικές και Γερμανοελληνικές μεταφράσεις από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι σήμερα. Τέλος, οι συλλογές Γερμανόφωνη βιβλιογραφία για την Ελλάδα και Ελληνόφωνη βιβλιογραφία για τη Γερμανία αποτελούν ένα περιεκτικό σώμα για τη μελέτη των πολιτισμικών και επιστημονικών μεταφορών σε τομείς όπως ο πολιτισμός, η ιστορία, η πολιτική, η οικονομία κ.α. Βιβλιογραφικοί τίτλοι που δεν μπορούν να κατανεμηθούν σε κάποια από τις παραπάνω συλλογές, αλλά εμφανίζονται ως παραπομπές σε επιμέρους δοκίμια, συγκεντρώνονται στη Βιβλιογραφία του Compendium.
Οι Βιβλιογραφικές Συλλογές, τα Δοκίμια και τα Άρθρα δικτυώνονται μεταξύ τους στη Βάση Πληροφόρησης του Compendium, η οποία παρέχει επιπλέον στοιχεία για πρόσωπα, θεσμούς, μέσα, αντικείμενα, τόπους, ζώνες επαφής (π.χ. πολιτική, λογοτεχνία) και πρακτικές διαμεσολάβησης (π.χ. μετάφραση, διδασκαλία). Τα εμπλουτισμένα ευρετήρια της Βάσης Πληροφόρησης προσφέρουν νέες δυνατότητες για περαιτέρω έρευνα στη συλλογή πληροφοριών του ComDeG, όπως και για σύνδεση του περιεχομένου του με άλλους ψηφιακούς καταλόγους, ηλεκτρονικές πηγές και πλατφόρμες πληροφόρησης.